Kataterler
Kataterler günümüzde damaryolu seçenekleri arasında önemli bir yer tutar. Kataterler kullanıma uygun bir fistül veya greftin bulunmadığı durumlarda diyaliz yapılmasına imkan tanır. Katater takılması işleminin hayati tehlike oluşturabilen riskleri ( damar yırtılmaları, akciğer yaralanmaları, hava embolisi, ritm bozuklukları vb.) mevcuttur. Kataterlerin uzun süreli kullanımında ise enfeksiyon, santral darlık oluşumu gibi riskler mevcutur.
Geçici Hemodiyaliz Kataterleri
Geçici kataterler acil hemodiyalize alınması gereken hastalarda ve kısa süreli diyaliz tedavisinin yapılması için kullanılan poliethilen, poliüretan veya silikon materyalden yapılmış çift lümenli materyellerdir. Genellikle hasta yatağında skopi ihtiyacı olmadan lokal anestezi altında takılır ve işlem sonrası hemen diyalize alınabilir. Ultrasonografi eşliğinde takılması işlemin başarısını artırır, işlem süresini kısaltır ve komplikasyonları önemli derece azaltır. Geçici kataterlerde yüksek kan akımlarına ulaşmak zor olabilir ve belli oranda resirkülasyon kaçınılmazdır. Geçici kataterler kısa süreli kullanıma izin verir. Femoral katater 1 hafta, juguler katater ise 1 ay güvenli kullanım süresine sahiptir.
Kalıcı (Tünelli) Hemodiyaliz Kataterleri
Kalıcı kataterler, yumuşak silikondan üretilmiş, üzerinde dakrondan keçe bulunan daha uzun süre kullanıma izin veren kataterlerdir. Çoğunlukla sağ internal juguler venden uygulanır. Femoral venden uygulama derin ven trombozu gelişme riski ve yüksek enfeksiyon oranları sebebiyle tercih edilmez. Kalıcı katater ponksiyon sonrası tünelden geçirilerek damara yerleştirilir. Dakron keçe ve tünel uygulaması enfeksiyon oranını düşürür. Venöz ponksiyonun ultrasonografi eşliğinde yapılması uygundur. Kalıcı kataterin ucu Vena Kava Superior ile sağ atriumun birleştiği nokta düzeyinde olması gerekir. Kataterin ucunun nerede olduğu,işlem sırasında skopi ile gösterilmelidir.
Kalıcı kataterler hangi hastalarda tercih edilmelidir?
-
Yaşam süresi beklentisi az ve genel durumu kötü hastalar: Bu hastalarda kalıcı kataterler yeterli süre damaryolu sağlayabilir.
-
Ciddi kalp yetmezliği bulguları izlenen hastalar: Bu hastalarda fistül ve greft operasyonları, kalp üzerine yaptığı ek yük sebebiyle tercih edilmez.
-
Devamlı hipotansiyon izlenen hastalar: Fistül ve greftin fonksiyonunu sürdürebilmesi için tansiyon değerlerinin belli değerlerin altına düşmemesi gerekir. Hipotansif hastalarda bu sebeple kalıcı kataterler doğru damaryolu seçeneği olabilir.
-
Kol ve bacaklarda fistül ve greft seçeneklerini kullanmış veya bu yöntemlerin uygun olmadığı hastalar
-
Fistül ve greftin oluşturulmasının ve olgunlaşmasının uzun süre gerektireceği düşünülen hastalar: Diyalize yeni başlamış ve genel durumu fistül operasyonlarına henüz hazır olmayan hastalarda kalıcı kataterlerle diyalize bir süre devam edilir.
-
Ciddi periferik arter hastalığı olanlar: Ellerde ciddi iskemi bulguları izlenen hastalar, operasyon sonrası iskemik bulguları artacağı için, A-V fistül ve grefte uygun kabul edilmez.
Hemodiyaliz Portları: Son yıllarda hemodiyaliz hastaları için sağ internal juguler venden uygulanan ve tamamen ciltaltına yerleştirilen sistemler(Lifesite ®,Dialock®, vb) geliştirilmiştir. Bu sistemlerin daha az enfeksiyona yolaçtığı belirtilmekle birlikte; tromboz komplikasyonlarının kalıcı kataterlere benzer olduğu anlaşılmaktadır.
KATATER UYGULAMA LOKALİZASYONLARI
Femoral Ven
Genel durumu kötü, solunum sıkıntısı olan ve şuuru kapalı hastalarda tercih edilmesi gereken lokalizasyondur. İşlemin genellikle komplikasyonu azdır. En sık görülen komplikasyon derin ven trombozudur. Bu durumda bacakta çap artışı ve ödem izlenir. Femoral kataterler hastanın mobilizasyonunu sınırlayarak,günlük aktivitelerini önemli derecede kısıtlar. Böbrek nakline aday hastalarda uygulanması iliak ven bölgesinde kronik fibrotik ve trombotik değişikliklere yol açarak, o tarafa böbrek nakliniimkansız hale getirebilir.
Juguler Ven
Genellikle boyundan sağ internal juguler vene uygulanır. Hastanın boyun hareketlerine engel olmayacak şekilde dizayn edilmiş J şeklinde veya uçları aşağıya doğru kıvrılan tipteki kataterler tercih edilmelidir. Özellikle tekrarlayan katater girişim öyküsü olan hastalara, ultrasonografi eşliğinde kataterin takılması önerilir. İşlem sırasında karotis arter ponksiyonuna bağlı hematom ve arter yaralanması gelişebilir.
Subklavian Ven
Omuz bölgesinden uygulanan ve geçmişte çok kullanılan bir yöntemdir. Günümüzde yüksek oranda (% 40-50) santral darlığa yol açmasıyla, hastaların kullanılabilir fistül şanslarını azalttığı için terk edilmektedir. İşlem sırasında pneumotoraks ve hemotoraks gelişme riski mevcuttur.
Vena Cava İnferior
Katater için hiçbir şansı kalmamış hastalarda translomber yaklaşımla kalıcı katater uygulanabilir. Bu yöntem morbidite ve mortalite açısından oldukça riskli olarak kabul edilmektedir.
Sağ Atrium
Son seçenek olarak sağ torakotomi yapılarak, kalıcı katater direkt olarak sağ atriuma yerleştirilir.